Ninh (mỏ nửng) là một vật dụng rất đặc biệt của dân tộc Thái, nó chứa đựng nhiều loại giá trị bởi vậy nó được người Thái quý trọng.
Về giá trị sử dụng: người thái dùng ninh để đồ xôi, đồ rau hoặc đun cách thủy nhiều loại thứu ăn, phù hợp với tập quán ăn uống của họ.
Ninh khi dùng đồ xôi đi kèm với một số dụng cụ đục bằng cây gỗ gọi là (hay khảu). Khi dùng đồ rau thì đi kèm với một dụng cụ đục bằng tre bương gọi là hay môi. Nó có tác dụng như là một nồi hơi cung cấp hơi nước nóng để làm chín gaoh nếp hoặc thức ăn ở bên trên.
Ninh được dùng như sau:
Căn cứ vào lượng gạo hay thức ăn nhiều ít mà người ta đổ vào ninh một lượng nước cho phù hợp. tiếp theo đổ nước vào ách mỏ
Nước ở ách mỏ có tác dụng bịt kín đáy của khảu hoặc hay môi. khi nước trong ninh sôi và còn có tác dụng chông nứt chống cháy chỗ hay khảu (hay môi)
Tiếp theo đặt hay khảu hoặc hay môi đã có gạo hoặc thức ăn vào miệng ninh (pak) và đặt ninh lên bếp đun. khi trong nhà bình thường không có chuyện gì thì 2 quai ninh được đặt thẳng theo chiêu dọc của nhà. Khi trong nhà có tang thì 2 quai ninh. Bởi vậy khi trong lễ lên nhà mới bao giờ người Thái cũng mang cái ninh lên trước và nhóm lửa đồ xôi để cúng lên nhà.
Ninh cũng là một thứ của quý giá không thể thiếu khi bố mẹ chia của cải cho con cái có gia thất ra ở riêng.
Khảo tả hiện vật
Ninh có chiều cao từ đáy đến quai là 33 cm. Đáy rộng 28 cm miệng rộng 29 cm
Thân nhnh hình nam leo từ trễn xuống dưới, cổ thắt lại đường kính 12 cm. Trên thân ninh có đúc nổi 2 con thằn lắn đối xứng ở hai bên. hiện tại chỉ có một con do một con đã bị vỡ.
Việc người ta đúc nổi hình thằn lằn ở trên ninh hay một số đồ dùng bằng đồng khác như xanh đồng, chậu đồng,... ngoài việc trang trí cho đồ dùng có thể còn một ý nghĩa gì đó về mặt tín ngưỡng cần lý giải.
- Phần ách mỏ loe hình phễu rộng 29 cm cao 5 cm. phía trên gắn hai quai đơn cao 5 cm không trang trí hoa văn gì.
- Giữa ách mỏ là pakninh miêng ninh rộng 142 cm cao 3 cm đây là nơi truyền hơi nước nóng để làm chín thức ăn trong hay khẩu hoặc hay phắc.
|
