Những sản phẩm gốm đáp ứng phần lớn nhu cầu về đồ dùng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của đồng bào gồm:
1- Nồi ươm tơ tằm (Mỏ xao mon) hoặc (Mỏ xao lá mọn) đều tùy theo từng địa phương gọi.
Nồi được tạo ra để phục vụ cho công việc ươm tơ dệt vải của đồng bào. Nồi gồm ba bộ phận chính: Miệng nồi, Tai nồi, Thân nồi.
- Miệng nồi hình tròn, cổ nồi thon cao
- Tai nồi (thè mỏ) có hình chữ nhật được gắn với thân nồi. Tai nồi có 3 lỗ để xỏ quai để cho dòng dọc (Lõi quận chỉ) theo đồng bào gọi (Lót may).
- Thân nồi tròn, đáy nồi bằng.
2- Ninh xôi (Mỏ nửng).
Gồm 5 hiện vật có hình dáng giống như Ninh đồng, nhôm ... Có 2 tai để nhấc và đặt xuống được dễ dàng khi sử dụng.
- Ninh số 1: Miệng ninh loe ra có hoa văn sóng nước (3 sóng), thân ninh có hoa văn đường chỉ kẻ (3 đường chỉ) đáy ninh tròn bằng.
- Ninh số 2: Ở cổ ninh có hoa văn đường chỉ kẻ (3 đường chỉ) và ở thân ninh cũng được trang trí hoa văn đường kẻ chỉ, đáy ninh tròn bằng.
- Ninh số 3: Cổ ninh có hoa văn sóng nước (3 sóng) thân ninh có hoa văn đường kẻ chỉ (3 kẻ chỉ)
- Ninh số 4: Cổ ninh có hoa văn đường chỉ kẻ (3 đường chỉ) thân ninh có hoa văn đường kẻ chỉ (3 đường)
- Ninh số 5: Cổ và thân có hoa văn đường kẻ chỉ (6 đường)
3- Chõ xôi (Hay lửng)
Gồm 5 hiện vật không trang trí hoa văn có hai hoại chõ xôi
a- Chõ xôi cơm (Hay nửng khảu) hai cái có dáng giống nhau.
- Chõ số 1: Có dáng khum hình trứng, miệng chõ tròn, đáy chõ tròn thu nhỏ, chõ có 2 tai nồi ra.
- Chõ số 2:
b- Chõ xôi rau (Hay nửng phắc) gồm có 2 hiện vật giống nhau về hình dáng.
- Chõ thứ nhất: có hình dáng thon dài.
- Chõ thứ hai: Có hình dáng thon dài.
4- Ấm đun nước (Mỏ tổm nặm)
Gồm hai hiện vật có hình dáng giống nhau. Ấm gồm có bốn bộ phận chính: Quai ấm, nắp ấm, thân ấm và vòi ấm.
- Ấm thứ nhất: ở cổ và thân được trang trí hoa văn sóng nước và hoa văn đường kẻ chỉ. Đáy ấm tròn bằng ở nắp ấm cũng có trang trí hoa văn đường kẻ chỉ (3 chỉ kẻ).
- Ấm thứ 2: Thân và cổ ấmk hông có hoa văn riêng nắp ấm có hai vành hoa văn đường kẻ chỉ và có thêm năm hoa văn đuôi cá.
5- Ống mong (Liễn)
Gồm có sáu hiện vật có hình dáng giống như cái liễn của đồng bào bình thường sử dụng. Ống mong được bà con người Thái dùng để đựng mỡ, muối. Ống có 2 quai nhỏ để xỏ dây treo ở gác bếp... để tránh kiến và các sinh vật khác, có nơi dùng để đựng nước, sáu ống đều có hoa văn đường kẻ chỉ (ba chỉ).
6- Chảo (Mơ khủa)
Gồm ba hiện vật giống nhau về hoa văn (kẻ chỉ) và hình dáng.
- Chảo số 1
- Chảo số 2
- Chảo số 3.
Cả ba chảo đều có đáy hình chóp nón.
7- Đồ trưng cất rượu (Gồm 12 hiện vật)
a- Nồi nấu rượu (Mỏ nửng lảu) gồm có 3 hiện vật có miệng loe, cổ thu nhỏ thân phình ra và đáy bằng thu nhỏ.
- Nồi 1: Ở cổ và thân nồi được trang trí 5 lớp hoa văn (3 lớp hoa văn sóng nước 1 lớp hoa văn đường kẻ chỉ, 1 lớp hoa văn đuôi cá) (hạng ba) gồm có 20 hoa văn đuôi cá đáy nồi tròn bằng.
- Nồi số 2: Nồi được trang trí ba lớp hoa văn (2 lớp sóng nước và 1 lớp hoa văn đường kẻ chỉ).
- Nồi số 3: Cổ nồi có 2 lớp hoa văn (1 sóng nước và 2 đuôi cá). Ở giữa thân nồi có 1 lớp hoa văn đường kẻ chỉ (4 đường vẽ).
b- Chỗ xôi rượu (Hay siêu lảu) Gồm 3 hiện vật đều không có hoa văn chõ có 2 tai để nhấc và đặt được dễ dàng. Ở giữa thân chõ có khoét 1 lỗ tròn to để cho vòi của khay thò ra khi trưng cất rượu.
- Chõ số 1.
- Chõ số 2.
- Chõ số 3 Cả ba chõ đều có hình trụ tròn, ở giữa phình ra. Mỗi chõ có thể trưng cất được từ 3 đến 4 lít rượu.
c- Chậu ngưng rượu (Áng xó nặm) Gồm có 3 hiện vật đều không có hoa văn.
- Chậu 1: Đáy tròn.
- Chậu 2 và 3 đều có đường kính và kích thước hình dáng giống chậu 1.
d- Khay hứng rượu (gồm có 3 hiện vật).
- Khay 1: Có vòi dẫn rượu, bàn khay có hình mai rùa, 2 thành của khay đều nghiêng về đường ống của vòi dẫn rượu.
- Khay số 2 và số 3 có hình dáng và cấu tạo giống khay một.
8- Bát gốm (Thuổi đin) gồm 6 hiện vật.
- Bát to (Thuổi Nha ứ) gồm 3 bát bằng nhau về kích thước và hình dáng đáy bằng và không có hoa văn.
- Bát nhỏ (Thuổi nọi) gồm 3 bát.
9- Đĩa gốm (Le đin)
Gồm 5 hiện vật, trong lòng đĩa có trang trí hoa văn sóng nước.
- Đĩa to (Le nha ứ) có 2 đĩa.
- Đĩa vừa (Le chọp) gồm 3 đĩa và có đường kính kích thước và hình dáng giống nhau.
10- Cối dã chéo (Chộc tăm chẳm chéo)
Gồm 3 hiện vật.
a - Cối dã chéo.
b- Chày dã (Xá tăm) Gồm hạ chày dã: Đầu chày dã, thân tròn, đít chày vát có lỗ xỏ dây để treo.
11- Hũ đựng mắm (Hay mẳm)
Gồm 3 hiện vật có hình dáng giống nhau (hình lục bình).
- Hũ số 1: Ở cổ và thân chum có 3 lớp hoa văn sóng nước, chum có thể chứa 6kg mắm.
- Hũ số 2: Trên cổ và thân chum có 3 lớp hoa văn (2 lớp bóng nước và 1 lớp đường kẻ chỉ).
- Hũ số 3: Chum được trang trí 3 lớp hoa văn, ở cổ và đáy chum là hoa văn đường kẻ chỉ, ở giữa thân chum là hoa văn sóng nước. Hũ được đồng bào sử dụng để đựng các loại mắm để ăn quanh năm.
12- Hũ đựng hài cốt (Hay bắc, hay vuy he thẩu):
Là loại chum mà những người già để từ lâu, để đề phòng khi về già đựng xương theo tập quán hỏa thiêu của đồng bào. Có 2 hũ có nắp và trang trí nhiều hoa văn.
- Hũ số 1: Có 3 lớp, 16 hoa văn đuôi cá 1 lớp hoa văn đường kẻ chỉ và 3 lớp hoa văn sóng nước.
- Hũ số 2 và số 3: Có 2 lớp hoa văn đuôi cá (1 lớp 18 hoa, 1 lớp 20 hoa) có 1 lớp hoa văn kẻ chỉ và 3 lớp hoa văn sóng nước.
13- Chum to (Hay ham)
Gồm 3 hiện vật có họa tiết và hoa văn hình dáng giống nhau.
- Chum số 1: Chum có miệng hơi loe cổ thắt lại, ở giữa phình đáy thu nhỏ. Ở cổ và thân chum có 5 lớp hoa văn sóng nước xen kẽ 3 lớp hoa văn đường chỉ lồi, chum chứa được 45 - 50 lít nước.
- Chum số 2: Sức chứa 10 lít.
- Chum số 3: Sức chứa 35 lít.
14- Tẩu hút thuốc (Tẩu quân)
Gồm 3 hiện vật có cấu tạo và kích thước giống nhau: Cáu tròn hơi cong.
15- Vại đựng nước (Pại)
Gồm có 3 hiện vật giống nhau về hình dáng họa tiết hoa văn.
- Vại thứ nhất: Ở cổ vại và thân vại có 3 lớp hoa văn (2 lớp hoa văn sóng nước và 1 lớp đường kẻ chỉ).
- Vại thứ 2: Vại chứa được 23 lit nước.
- Vại thứ 3: Vại chứa được 25 lít nước, ở nhiều nơi vại còn được dùng để đựng nước nhuộm chàm khi đựng nước chàm trong vại này rất được nước và nhuộm được nhiều vải.
16- Chum đựng rượu cần (hay lảu xá)
Gồm 3 hiện vật có hoa văn kiểu dáng giống nhau.
- Chum thứ nhất: Chứa được 15 lit thân chum phình, chum được trang trí 3 lớp hoa văn sóng nước, xen kẽ các lớp hoa văn sóng nước là hai đường chỉ lồi.
- Chum thứ hai: Chum có thể chứa được 10 lit rượu.
- Chum thứ ba: Chum có 4 lớp hoa văn sóng nước (mỗi lớp 4 sóng).
17- Nồi nấu cơm (Mơ tổm khảy)
Gồm 2 hiện vật có hình dáng giống nhau, không có hoa văn.
- Nồi to: Nồi có thể nấu được 2 - 2,5kg gạo.
- Nồi nhỏ: Nấu được 1,5kg gạo.
18- Ấm tích pha trà (Ấm pha chè)
Gồm 21 hiện vật.
a. Ấm: gồm 3 ấm có hình dáng giống nhau trên thân và nắp được trang trí hoa văn đường chỉ kẻ và hoa văn đuôi cá.
- Ấm 1: Có 2 lớp hoa văn đường kẻ chỉ, 3 lớp hoa văn đuôi cá (10 đuôi), có thể pha 0,5 lit nước/ lần.
- Ấm 2: Có 2 lớp hoa văn (1 lớp hoa văn đường chỉ kẻ, còn 1 lớp hoa văn đuôi cá gồm 10 đuôi) Ấm có thể pha 0,5 lit/ lần.
- Ấm 3: Có 1 lớp hoa văn đường chỉ kẻ và 1 lớp hoa văn đuôi cá (8 đuôi) ấm pha được 0,5 lit/ lần.
b. Chén uống chè (18 chén).
- Chén to (chén vại).
- Chén vừa.
- Chén nhỏ.
19. Gáo múc nước (chong tắc nặm)
Gồm 3 hiện vật có hình dáng và kích thước bằng nhau. Miệng gáo tròn, mỗi lần múc được 0,5 lít nước, cán gáo nhỏ dài.
20. Bầu rượu (Bảng năm tảu)
Gồm 3 hiện vật giống nhau về kích thước hình dáng và cả 3 đều không có hoa văn. Mỗi bầu đều có sức chứa 2,5 đến 3 lit. Bầu được đục 2 lỗ để đổ nước rượu vào và ra, thân bầu phình đáy bầu tròn bằng.
21- Hũ đựng rượu (Ụ láu)
Gồm 3 hiện vật có kích thước và họa tiết hoa văn giống nhau. Thân hũ có 5 lớp hoa văn đường chỉ kẻ và một lớp hoa văn đuôi cá (8 hoa văn) hũ chứa được 13 - 15 lit.
22. Ống đựng nước (Bảng tắc nặm)
Gồm 6 hiện vật và chia làm 2 loại đều không có hoa văn
- Loại thứ nhất (Bảng năm pánh) gồm 3 ống cao bằng nhau. Có dáng giống như một gióng tre, miệng vát có bổ sỏ đòn để gánh chứa được 2lit nước
- Loại thứ hai: giống ống tre, có 2 đốt gióng, không đục thủng phía trên gióng có lỗ sỏ đòn gánh, miệng ống vát, phía dưới đốt đáy được khoét 2 lỗ để thoát khí và đổ nước ra vào.
Ống nước này gội là (Bảng nặm póng) gồm có 3 ống bằng nhau. Ống chứa được 2,5 lít nước.
23- Bình đựng rượu (O lảu)
Gồm 3 hiện vật giống nhau cả về hình dáng hoa văn và kích thước. Mỗi bình chứa được 1,5 lit rượu. Cổ nhỏ, miệng bình nhỏ, ở cổ bình có hoa văn sóng nước (5 sóng) và gần đáy bình có hoa văn sóng nước (3 sóng) đáy tròn bằng.
24- Chậu đựng nước (Áng xó nặm)
Gồm 3 hiện vật có kích thước và hình dáng giống nhau.
a- Chậu 1 + chậu 3: Được trang trí 2 lớp hoa văn.
- Lớp thứ nhất: Cạnh miệng chậu là hoa văn sóng nước (3 sóng)
- Lớp thứ 2: Là hoa văn đường chỉ kẻ bao xung quanh chậu (4 đường chỉ).
b- Chậu 2: Kích thước và hính dáng giống 2 chậu trên, nhưng phần thân bên ngoài không trang trí hoa văn.
|
