| Mô tả chi tiết |
Cứ đến tháng 3 âm lịch hàng năm thì ông mo, thầy mo lớn trong bản, trong vùng thường tổ chức lễ cúng "sên" để tạ ơn then trên trời đã cho phép ông mo cúng chữa bệnh cho con người ở dưới trần gian (Then là tổ tiên của ông mo là những ông mo đã khuất).
Cứ đến mùa tháng 3 khi có hoa ban hoa mạ nở rộ, chim chóc đua nhau ca hát, nước về đồng chuẩn bị làm ruộng, tôm cá đầy đồng thì ông mo bắt đầu mời các con nuôi có được cơ hội tạ ơn ông mo dâng những sản vật và của ngon vật lạ cùng cơm mới, cá, gà, trứng, hoa quả lên ông mo để góp lễ cúng dâng lên trền mường trời để tạ ơn, đồng thời ông mo cũng cầu xin một năm mới cho mưa thuận gió hòa, con người ai cũng khỏe mạnh, làm ăn mùa màng bội thu.
Cứ đến mùa tháng 3 sau tết cổ truyền khi hoa ban, hoa mạ nở rộ, trong bản ông mo cử các con nuôi đi chặt tre, giang, gỗ về làm cây hoa "xèo chá, hết chá".
Cây hoa gồm có 2 phần: làm bằng gỗ hình vuông 4 góc, sau khi đóng xong thfi quây vải.
-
Phần cây hoa có 2 cây tre: cao 3,10m; ĐK 0,90m, khít được đục hơn 20 lỗ đối xứng để cài các cành hoa tết, đan từ lạt giang và tre như con ve, con chim, con cá, thuyền, con ếch, cái quạt, trống vuông, trống 2 đầu, chiêng, hoa "bó píp"... tất cả các đồ vật trên được đan thành nhiều chùm và nhuộm màu xanh đỏ, vàng... rất sặc sỡ.
-
Phần lễ cúng gồm có lợn từ 10kg trở lên do gia đình ông mo bỏ ra để khao các con nuôi và cúng dâng lên thần bề trên của ông, còn gà, xôi, bánh, trứng, gạo, vải mặt chăn, khít, hoa quả các con nuôi đem đến.
Lễ hội không có gì liên quan tến tôn giáo. Lễ hội còn có nhiều trò diễn đi kèm với nhiều đồ vật như:
-
Múa khăn: Khăn dài 1,86m; Rộng 18cm, có quả chuông, tua rua 2 đầu.
-
Múa tăng bu: Ván dài 1,90 m x 0,32m; 6 đoạn tre dài 0,75m; 2 đoạn dài 1,30m
-
Tập trâu cày ruộng: Thân dài 1,57m; Tay cày 1,00m; Lưỡi cày 0,24m;
-
Bắt cá với truyền tích bên dòng suối
-
Giỏ: Cao 0,23m; Đó: dài 1,20m; vót hình tam giác 0,56m
-
Săn bắn chim muông: Nỏ: thân dài 0,59m; cánh nỏ 0,95m; lẫy 0,23m
-
Hái măng: Thuổng 0,22m, cán 0,70m; gùi cao 0,36m; Miệng đường kính 0,28m.
Lễ hội "hết chá" mang ý nghĩa tâm linh rất sâu sắc. Bởi vì ông mo đã lên mường trời gặp các người trên mường trời gọi họ về hiến hưởng những của ngon vật lạ do ông và các con nuôi dâng hiến. Ngoài ra ông mo mời những đôi trai gái chưa vợ, chưa chồng để tham gia múa hát diễn trò chơi đều phải còn có cả bố cả mẹ để cho linh hồn đỡ bị bắt đem về mường trời. Nếu có bố mẹ mất rồi thì sẽ bị bố mẹ ở cõi âm trên mường trời bắt ở lại dẽ bị ốm và bị chết.
Lễ hội "hết chá" có ảnh hưởng của một số vùng cùng nhóm ngôn ngữ Tày Thái như: có ảnh hưởng 1 phần giống hội hát then của thái Quỳnh Nhai về phần lễ và phần hội. Ngoài ra, giống lễ hội "sên lảu nó" của người thái đen ở TP Sơn La về lễ và hội.
Còn đối với các dân tộc nhóm ngôn ngữ Môn khơ me thì chủ yếu giống phần hội.
|
