1. Sự kiện, nhân vật lịch sử và thuộc tính di tích
Mường Và (theo tiếng địa phương) có nghĩa là một miền đất đông người tập trung sinh sống. Đất đai mầu mỡ phì nhiêu, có cánh đồng bằng phẳng thẳng cánh cò bay và cũng là nơi có cảnh đẹp.
Theo truyền thuyết kể lại rằng. Cách đây khoảng 400 năm có một ông thầy địa lý người Hoa đi qua vùng đất nông thấy có cảnh đẹp, về địa lý lại thuận lợi. Đằng sau bản Mường Và là dãy núi chạy dài, đằng trước là một cánh đồng rộng lớn, có suối chảy qua. Dựa theo thuyết phong thuỷ có nghĩa là một vùng đất đẹp và ổn định. Ông thầy địa lý đã bàn với Chẩu Hua (có nghĩa là người đứng đầu trong vùng) để xây dựng chùa và tháp.
Chẩu Hua đã huy động lực lượng nhân dân trong vùng khởi công đắp quả đồi ngay tại trung tâm xã. Đất đắp đồi này được lấy từ hai bên cạnh và đằng sau tháp (hiện nay xung quanh tháp còn 3 chiếc hồ lớn). Sau khi đắp đồi xong, Chẩu Hua cho xây tháp và dựng chùa (bởi tháp và chùa là nơi trọng tâm sinh hoạt không thể thiếu được của các bản làng. Không những là nơi nhân dân đến lễ phật, nghe kinh, mà còn là nơi tập hợp toàn dân vào những ngày hội lớn, nhỏ và những khi bàn bạc đến những vấn đề liên quan tới lợi ích chung).
Do vậy tháp Mường Và được xây dựng lên bởi lợi ích chung của nhân dân trong vùng.
2. Giá trị lịch sử, khoa học, nghệ thuật
Di tích tháp Mường Và có một giá trị về mặt văn hoá, nghệ thuật và mang đặc tính về nét văn hoá và tôn giáo của dân tộc Lào tại Tây Bắc nói chung và tỉnh Sơn La nói riêng.
Qua hình dáng của tháp và những nét hoa văn trang trí, tháp Mường Và không giống bất cứ tháp nào tại Việt Nam (đây là một loại kiến trúc tương đối đặc biệt). Do vậy tháp Mường Và tồn tại sẽ góp phần vào trong ngành khoa học, nghiên cứu các tháp cổ tải Việt Nam.
3. Tình trạng bảo quản hiện vật
Trải qua quá trình thời gian lâu dài. Tháp không được sự bảo quản. Cho nên tình trạng thiên nhiên phá huỷ tương đối nặng.
Cụ thể là: Năm 1965 máy bay Mỹ bắn phá đã phá hỏng đỉnh tháp và làm mất toàn bộ vữa trát xung quanh (phá đứt ngọn tháp 0,60m).
Động đất năm 1983 làm cho tháp bị nứt dọc, vôi vữa trát xung quanh hiện nay bị bong lở nhiều, phần chân tháp bị mất hoàn toàn. Nhiều hoa văn quanh tháp và các điểm quan trọng bị mất.
Toàn bộ hệ thống vữa trát về phía Tây bị mất hoàn toàn từ trên xuống dưới.
|
